Op deze plek aan het Martinikerkhof bevindt zich tegenwoordig het Provinciehuis, maar in de zestiende eeuw stond hier de Schole tho Sunte Meerten. Deze school in het hart van Groningen nam een belangrijke plaats in in het leven van Volcher Coiter (1534-1576). Dit leven leidde uiteindelijk tot het boek dat Coiter in 1572 publiceerde, namelijk Externarum et internarum principalium humani corporis partium tabulae oftewel: “Platen van de belangrijkste externe en interne delen van het menselijk lichaam.”
Volcher Coiter was leerling aan de Sint Maartenschool, toen Regnerus Praedinius (1510-1559) rector van deze school was. Praedinius nam de talentvolle Coiter onder zijn hoede. De filosofische en religieuze overtuigingen die Coiters leven zouden tekenen, zijn mede een product van het onderwijs gegeven door Praedinius, die ook theologie en biologie onderwees. Door zijn leermeester kwam Coiter in aanraking met het gedachtegoed van het humanisme en kreeg hij kennis over godsdienstige tegenstellingen. Dankzij Praedinius’ faam trok de Sint Maartenschool leerlingen uit heel Europa aan. Misschien inspireerde dit Coiter om later zelf een door Europa reizende wetenschapper te worden.
Dankzij de Sint Maartenschool kreeg Coiter de mogelijkheid om wetenschapper te worden. Zijn talent viel namelijk in het oog bij rector Praedinius. Die raakte ervan overtuigd dat de jonge Coiter moest gaan studeren. Via het Groninger stadsbestuur regelde Praedinius een studiebeurs van twintig Emder guldens voor een periode van vijf jaar, waarmee Coiter de wereld introk. Zijn studie begon hij in Tübingen. Daarvandaan reisde hij door naar de universiteit van Montpellier en vervolgens naar Bologna, waar hij doctor in de geneeskunde werd. Geïnspireerd door zijn humanistische voorbeeld Erasmus van Rotterdam (1466-1536) had Praedinius Coiter ook een kritische houding jegens de katholieke kerk ingegeven. Mede hierdoor nam Coiters leven een drastische wending, toen hij voor zijn studie Rome bezocht. Daar werd hij geconfronteerd met de pracht en praal van de katholieke kerk, wat hem tot het protestantisme bekeerde. Als protestant werd Coiter opgepakt door de Romeinse politie, waarna hij twee maanden in de gevangenis verbleef. Uiteindelijk hebben twee metgezellen hem uit zijn cel bevrijd. Samen vluchtten zij naar Neurenberg, waar Coiter ging wonen en werken.
In Neurenberg schreef en publiceerde Coiter zijn belangrijkste werken, zoals dit boek over de interne en externe delen van het menselijk lichaam. Voor die tijd was het een vooruitstrevend boek, omdat Coiter als eerste anatomische, naturalistische dierenskeletten tekende en deze als volwaardige tekeningen beschouwde. Ook signeerde hij zijn tekeningen. Vooruitstrevend waren ook de tabellen waarin hij vogels classificeerde op basis van hun lichaamsbouw en gedrag. De wortels voor Coiters humanistische en empirische manier van onderzoek doen lagen in het onderwijs dat hij had genoten op de Sint Maartenschool.
In 1575 ging Coiter als arts mee met het leger naar Frankrijk om de Hugenoten te ondersteunen. Tijdens deze tocht overleed hij, waarschijnlijk als gevolg van tyfus.
Dit exemplaar van zijn boek over de externe en interne delen van het menselijk lichaam schonk hij volgens goed gebruik aan een vriend, de Nederlandse arts Johannes Wier (1515-1588). De schenking van dit exemplaar staat te lezen op de titelpagina in een door Coiter eigenhandig geschreven opdracht. We lezen: “Aan zijn met de meeste hoogachting te vereren vriend, de befaamde en uitzonderlijke … door zijn geleerdheid en vroomheid vooraanstaande heer Johannes Wier, doctor in de filosofie en de geneeskunde, illustere en meer dan waardige lijfarts van de Hertog van Kleef, heeft de auteur dit boek geschonken.” Coiter zelf vond de weg naar Groningen nooit terug, maar dit exemplaar van zijn magnum opus dus wel.
Auteur: Kim Dokter
